Алтны шороон орд
ШОРООН ОРДУУД
Шороон ордууд нь ашигт малтмалын ордуудболон уулын чулуулагфизик, химийн өгөршилдавтан эвдэрч хэмхэрч,зөөгдөж , дахин хуримтлагдах явцадүүссэн хэмхдэслэг хурдсындунд ашигт эрдсүүдээр баяжсан давхаргууд бий болох замаар үүсдэг
Үндсэн эхүүсвэр нь бутарч хэмхэрсэн боловч байран дээрээсээ хөдлөлгүй хадгалагдсан тохиолдолд элювийн ордууд, өгөршиж бутарсан масс уулынхажуу руу зөөгдөжшилжсэн тохиолдолд делювийн ордууд,цааш зөөгдөн уулынхормой хүрч түрзуурын урсгалтай хөндийнүүдэд шилжин байрласан тохиолдолдпролювийн ордууд,гол мөрний хөндийхүрч зөөгдөн, сортлогдон хуримтлагдсан тохиолдолд аллювийн ордууд үүснэ. Мөн нуур,тэнгис, далайн эрэгхүрч тэдгээрийн эргийндагуу байршиж хуримталсаншороон ордуудыг эргийн буюулатераль шороон ордуудгэж нэрлэнэ. Мөстлөгийнүйл ажиллагаатай холбоотойгоормөстлөгийн гаралтай ордууд,салхины үйл ажиллагаагаар эолын буюу салхины гаралтай шороон ордууд үүсдэг.
Гол мөрнийхөндийд үүссэж байршсаналлювийн гаралтай шороонордууд хөндийн геоморфологийн ямарэлементэд хуримталж байршсанбайгаагаас шалтгаалан хушуурсанэлсний (косовая),гольдролын, хөндийн, дельтын,дэнжийн гэх мэттөрлүүдийг ялгадаг.
Мөстлөгийн хурдсандбайршсан ордуудыг мореныболоод ус – мөстлөгийн гэжхуваана. Латераль шороонордуудыг нуурын эргийн,тэнгисийн эргийн, далайн эргийн гэж хуваана.
Үүссэн цагхугацаагаараа шороон ордуудзалуу буюу орчин үеийн банеоген – дөрөвдөгчийн,эртний гэж ангилагддаг.
Байршсан нөхцөл байдлаараагадаргууд ойр буюу ил,эсвэл тэдгээрийг үүссэнээсхойш үүссэн хурдсуудаархучигдсан дарагдмал байдлаар оршдог.
Ашигтэрдсийн хуримтлал бөөгнөрсөн давхаргын хэлбэрнь цув маягтай,давхарга маягтай, мэшилмаягтай, оосор бүчмаягтай, үүр маягтайбайдаг
Хэмжээньянз бүр. Хушуурсанэлс болон гольдролыналлювийн ордуудын ашигтдавхаргын хэлбэр голчлонүүр болон мэшилхэлбэртэй ба уртнь хэдэн арванметр хүрдэг. Машсайн боловсорсон хөндийншороон ордуудын уртдунджаар 3 км,хааяа 15 – 20 км , хааяа40 – 50 км хүрнэ (Заамарын дүүргийнТуулын хөндийн шороонордын урт ерөнхийдээ40 – 50 км хүрчбайгаа). Далай, тэнгисийнэргийн шороон ордуудынурт хэдэн зуункм, өргөн нь 6 – 22 м –т хэлбэлздэгбайна. Жишээ нь,Атлантын далайн эрэгдагуу байрших Бразилийншороон ордын урт200 – 300 км, Австралийн эргийнордуудын урт 600км хүрдэ
Шороон ордууд нь ашигт малтмалын ордуудболон уулын чулуулагфизик, химийн өгөршилдавтан эвдэрч хэмхэрч,зөөгдөж , дахин хуримтлагдах явцадүүссэн хэмхдэслэг хурдсындунд ашигт эрдсүүдээр баяжсан давхаргууд бий болох замаар үүсдэг
Үндсэн эхүүсвэр нь бутарч хэмхэрсэн боловч байран дээрээсээ хөдлөлгүй хадгалагдсан тохиолдолд элювийн ордууд, өгөршиж бутарсан масс уулынхажуу руу зөөгдөжшилжсэн тохиолдолд делювийн ордууд,цааш зөөгдөн уулынхормой хүрч түрзуурын урсгалтай хөндийнүүдэд шилжин байрласан тохиолдолдпролювийн ордууд,гол мөрний хөндийхүрч зөөгдөн, сортлогдон хуримтлагдсан тохиолдолд аллювийн ордууд үүснэ. Мөн нуур,тэнгис, далайн эрэгхүрч тэдгээрийн эргийндагуу байршиж хуримталсаншороон ордуудыг эргийн буюулатераль шороон ордуудгэж нэрлэнэ. Мөстлөгийнүйл ажиллагаатай холбоотойгоормөстлөгийн гаралтай ордууд,салхины үйл ажиллагаагаар эолын буюу салхины гаралтай шороон ордууд үүсдэг.
Гол мөрнийхөндийд үүссэж байршсаналлювийн гаралтай шороонордууд хөндийн геоморфологийн ямарэлементэд хуримталж байршсанбайгаагаас шалтгаалан хушуурсанэлсний (косовая),гольдролын, хөндийн, дельтын,дэнжийн гэх мэттөрлүүдийг ялгадаг.
Мөстлөгийн хурдсандбайршсан ордуудыг мореныболоод ус – мөстлөгийн гэжхуваана. Латераль шороонордуудыг нуурын эргийн,тэнгисийн эргийн, далайн эргийн гэж хуваана.
Үүссэн цагхугацаагаараа шороон ордуудзалуу буюу орчин үеийн банеоген – дөрөвдөгчийн,эртний гэж ангилагддаг.Ашигтэрдсийн хуримтлал бөөгнөрсөн давхаргын хэлбэрнь цув маягтай,давхарга маягтай, мэшилмаягтай, оосор бүчмаягтай, үүр маягтайбайдаг
Хэмжээньянз бүр. Хушуурсанэлс болон гольдролыналлювийн ордуудын ашигтдавхаргын хэлбэр голчлонүүр болон мэшилхэлбэртэй ба уртнь хэдэн арванметр хүрдэг. Машсайн боловсорсон хөндийншороон ордуудын уртдунджаар 3 км,хааяа 15 – 20 км , хааяа40 – 50 км хүрнэ (Заамарын дүүргийнТуулын хөндийн шороонордын урт ерөнхийдээ40 – 50 км хүрчбайгаа). Далай, тэнгисийнэргийн шороон ордуудынурт хэдэн зуункм, өргөн нь 6 – 22 м –т хэлбэлздэгбайна. Жишээ нь,Атлантын далайн эрэгдагуу байрших Бразилийншороон ордын урт200 – 300 км, Австралийн эргийнордуудын урт 600км хүрдэ
No comments:
Post a Comment