Greek alphabet
"Грек цагаан толгой"

Α	α	alpha	/'жlfə/
Β	β	beta	/'bi:tə/
Γ	γ	gamma	/'gжmə/
Δ	δ	delta	/'deltə/
Ε	ε	epsilon	/'epsilən/
Ζ	ζ	zeta	/'ziːtə/
Η	η	eta	/'iːtə/
Θ	θ	theta	/'θiːtə/
Ι	ι	iota	/aɪ'əʊtə/
Κ	κ	kappa	/'kжpə/
Λ	λ	lamda	/'lжmdə/
Μ	μ	mu	/'mjuː/
Ν	ν	nu	/'njuː/
Ξ	ξ	xi	/'ksaɪ/
Ο	ο	omicron	/'əʊmɪkrən/
Π	π	pi	/'paɪ/
Ρ	ρς	rho	/'rəʊ/
Σ	σ	sigma	/'sɪgmə/
Τ	τ	tau	/'tɑʊ/
Υ	υ	upsilon	/'jʊpsɪlən/
Φ	φ	phi	/'faɪ/
Χ	χ	chi	/'kaɪ/
Ψ	ψ	psi	/'psaɪ/
Ω	ω	omega	/'əʊmɪgə/

  

SI Units: Prefixes

10-24	yocto	y
10-21	zepto	z
10-18	atto	a
10-15	femto	f
10-12	pico	p
10-9	nano	n
10-6	micro	µ
10-3	milli	m
10-2	centi	c
10-1	deci	d
103	kilo	k
106	mega	M
109	giga	G
1012	tera	T
1015	peta	P
1018	exa	E
1021	zetta	Z
1024	yotta	Y
1027	xona	X
1030	weka	W
1033	vunda	V

Сульфидүүд ба  сульфодавснуудын анги

Тус ангид метал хүхэртэй нэгдэхэд үүссэн сульфид эрдсүүд   Ме+S мөн теллур Me+Te   селен Me+Se   мышьяк Me+As  ба сурьматай  Me+Sb  метал нэгдэхэд үүссэн эрдсүүд хамаарна . сульфидүүд ба           сульфодавснуудад  мөнгө (Ag ) Bi, Sb, Hg, Mo, Pb, Zn, Cu, Fe-н S-тэй нэгдлүүд багтаж  чулуулаг бүрхүүлийн 0.15%-г эзэлнэ. Эдгээрт хольцоор рени Re, инди Jn,  гафни Hf,  германи Ge,  гали Ga,  кадми Cd   орно.

Сульфид эрдсүүдэд изоморфизын үзэгдэл нилээд тархалттай . Хамгийн түгээмэл тархалтта төмөртэй сульфидууд : Пирит FeS₂ , пирротин Fe_1-xS_x , халькопирит CuFeS₂ , арсенопирит FeAsS орно. Тус бүлэгт 250 гаруй сульфидууд,  төрлүүдтэйгээ нийлээд бараг 400 хүрдэг .

Фолиморфизын үзэгдэлд нилээд дэлгэрсэн . Жишээлбэл : Пирит FeS₂ куб сингонтой .

Сульфид эрдсүүдийн огцлог шинж :

o    Арлан структуртай сульфид : Пирит FeS₂ –н ٍ  (S2) ковалент 
         холбоогоор Fe-тэй нэгдсэн тул хамгийн хатуу .

o    Хувийн жин их –PbS 7.4-7.6 г/см³

o    Гинжин структуртай сульфид: антимонит(стибнит ). Висмутин  
        –сунасан агрегат үүсгэнэ .

 Энгийн сульфидууд

Галенит ( хар тугалганы гялга ) PbS ( Pb 86.6% ,     S 13.4% )  хольц  элементээр Ag   заримдаа Zn  Cd Sb As Bi  агуулна . Галенит куб сингонтой , октаэдр , ромбододекаэдр хэлбэртэй Кристал,  мөхлөгт,  нягт , хааяа друз агрегат үүсгэдэг . Өнгө ба зураасны өнгө нь тугалган саарал, металл гялбаатай , кубын дагуу сайн хуваагдалтай , харьцангуй зөөлөн , хатуулаг 2.5 ба  нягт 7.5  .

Таних шинж: хуваагдал ,бага   хатуулаг, нягт, өнгө , амархан хайлдаг.

Гарал үүсэл : бага ,дунд температурын гидротермал судал , метасоматит биет , скарн . Жишээлбэл: сфалерит , зэс , мөнгөтэй  сульфидуудтай ассоциаци үүсгэдэг , пирит , пирротин , бусад сульфидууд, барит , кальцит, кварцтай  хамт тохиолддог. Тунамал гаралтай – битумтай карбонат чулуулагт шигтгээ үүсгэнэ .

Хувирал : Галенит исэлдэж англезит PbCO₃ үүсгэнэ.

Хэрэглээ : Хар тугалганы хүдэр

Халькозин  :Cu₂S  гэдэг нь грекээр халькос-зэс гэсэн үг. Химийн  найрлага: Cu-79,8 % S-20.2%   . халькозин нь 1050С-ээс бага температурт (T<105 ⁰C)  ромбо сингонтой , түүний гексагон хэлбэртэй чигжүү хураалттай хүхрийн атомууд  орон зайд ромбоэдр хэлбэртэй байрладаг . температурт (T>105 ⁰C)   их үед гексагонал  сингонтой болдог. Ихэвчлэн нягт агрегат , ховроор Кристал  үүсгэж , хольц  элементээр  Ag , Fe-ийг агуулна.  Өнгө ба зураасны өнгө нь тугалган саарал  , харсаарал , металл гялбаатай , муу хуваагдалтай , дун маягийн хагаралтай , хатуулаг нь (2.3-3)  ба нягт нь 5.7 .

Таних шинж: Өнгө , хатуулаг, нүүрсэн дээр тавиад халаахад хүхрийн давхар ислийн үнэр гардаг, амархан ангижирч металл  зэс үүснэ .

Гарал үүсэл : Экзоген, зэсийн ордын  хоёр догч сульфидын баяжилтын бүсэд, хаяа гидротермал процессоор үүснэ. Ассоциаци үүсгэдэг  эрдсүүд : Борнит, бүдэг хүдэр, халькопирит, бусад сульфидууд . Парагенз үүсгэдэг  эрдсүүд: Дигенит Cu₆S₃  штромейрит (Ag,Cu)₂S .

Хэрэглээ :Зэсийн хүдэр

 Киноварь :HgS (Hg 86.2 %) гэж арабаар кинобари –лууны цус гэсэн утгатай. Киноварь тригонол сингонитой модификаци нь 344⁰С-ын бага температурт,харин сингонитой модификаци болох метациннабарит нь 344⁰С-аас их температурт тогтвортой байдаг . Киноварь ромбоэдр хэлбэртэй Кристал, заримдаа ихэрлэлт үүсгэх ба голдуу нарийн ширхэгтэй нягт түрхэц агрегат үүсгэдэг. Өнгө ба зураасны өнгө нь тод улаан, нимгэн хэсэгтээ тунгалаг гэрэл нэвтрүүлдэг , алмаазан гялбаатай , хааяа тугалган саарал өнгөр үүсгэнэ .

Хатуулаг: 2-2,5 ба Нягт :8.

Таних шинж: улаан өнгө , хуруун шилэнд халаахад мөнгөн ус ялгарах,паяльникаар халаахад уурших шинж

Гарал үүсэл: бага температурын гидротермал процессоор үүсэж, антимонит , флюорит , барит, халцедонтой хамт тохиолдоно.

Хэрэглээ: мөнгөн усны гол хүдэр . Мөнгөн усыг цахилгаан тоног төхөөрөмж , шүдний эм , эмчилгээний ба шинжлэх ухааны багаж үйлдвэрлэхэд ,будаг муудахаас сэргийлэх, үйлдвэрийн хяналтын  системийн тоног төхөөрөмж , каустик сод гаргахад.

 Сфалерит  (Zn,Fe)S  (Zn-67.1%) –хольц элементээр инди (0.1%), галли (0.1%), германи (0.3%)  агуулна. Сфалерит гэж грекээр сфалерос-хуурамч гэсэн үг .Сфалерит куб сингонитой , гексагонал сингонитой вюртцит гэдэг полиморф модификацитай . Голдуу тетраэдр, ромбододекаэдр, куб хэлбэртэй Кристал , мөн нягт  мөхлөгт ,далд Кристал ,бүслүүрлэг агрегат үүсгэнэ. Өнгө нь хүрэн бор, хүрэн , хар шар мөн бараг өнгөгүй ,тунгалаг гэрэл нэвтрүүлдэг зэргээр олон янз. Ромбододекаэдрын дагуу сайн хуваагдалтай , хүчтэй алмаазан гялбаатай хатуулаг нь 3.9-4.1 . Өндөр температурын хар өнгөтэй модификацийг марматит, бага температурын цайвар бор шаргал өнгөтэй хольцоор кадми агуулсан модификацийг клейофан гэнэ.

Таних шинж: Хүчтэй алмаазан гялбаатай, сайн хуваагдалтай ,изометрлэг хэлбэртэй.  Марматит хүрэн-улаан зураасны өнгөтэй.

Гарал үүсэл: Гидротермал метасоматит хүдрийн судалд галенит, халькопирит, пириттэй ассоциаци үүсгэнэ. Экзоген –нүүрсний уурхайн тунамал чулуулагт сфалерит исэлдэхэд смитсонит Zn(CO₃), гемиморфит Zn₄[Si₂O₇](OH)₂*H₂O  үүснэ.

Хэрэглээ : Цайрын хүдэр

Антимонит (эсвэл стибнит): Sb₂S₃  (Sb-71.4%). Антимонит ромбо сингонитой ,урт призмлэг, баганлаг хэлбэртэй. Кристалын хуваагдлын гадаргуу дээр хөндлөн чиглэлийн зураасуудтай , металл гялбаатай , хөхөвтөр өнгөртэй , сайн хуваагдалтай , хатуулаг-2 , нягт-4.6

Таних шинж: Сунасан хэлбэр, хуваагдлын гадаргуу дээрх хөндлөн зураас , хөхөвтөр өнгөр , бага хатуулаг ,лааны дөлөнд амархан шатах шинжтэй .

Гарал үүсэл: бага температуурын гидротермал кварцын судалд, киноварь , пирит, флюорит,кальцит,кварц ,барит, халцедонтой парагенез үүсгэнэ.

Хэрэглээ : Сурьмагийн хүдэр

Молибденит MoS₂ (Mo-60%) .Гексагонал сингонитой , нимгэн хавтгай зургаан талтай Кристал , призм , хуудсархаг ,ялтаслаг , од хэлбэртэй мөхлөгүүд үүсгэдэг. (0001)-н дагуу сайн хуваагдалтай. Өнгө нь тугалган саарал , цаасан дээр хөхөвтөр саарал өнгөөр , бисквитэн дээр ногоовтор саарал зураасны өнгө нь хэсэг хугацаа өнгөрөхөд шаравтар өнгөтэй болно. Хүчтэй металл гялбаатай , Хатуулаг-1 ,  Нягт-7 , гар будна ,илэхэд торгомсог , хумсаар зурагдаж , хутгаар зүсэгдэнэ.

Хувирал:Молибденит исэлдэж шар өнгийн ферримолибдит Fe₂(MoO₄)₃*3H₂O үүсгэнэ.

Таних шинж: металл гялбаатай, бага хатуулаг , талстын хэлбэр , зураасны өнгө , графитаас хөхөвтөр туяагаар , арай их хувийн жингээр ялгагдана.

Гарал үүсэл: Гранит , гранодиоритод шигтгээлэг мөхлөгүүд үүсгэнэ, скарнд

Хэрэглээ : Молибдений гол хүдэр

Хоёрлосон сульфидууд

Халькопирит CuFeS₂  гэж грекээр халькос-зэс , пир –гал гэсэн утгатай.

Химийн найрлага :  Cu -34.6% , Fe-30.5% , S-34.9% . Халькопирит тетрагонал сингонитой , ихэвчлэн нягт мөхлөгт агрегат , ховроор тетраэдр хэлбэртэй Кристал үүсгэнэ. Өнгө нь ногоовтор туяатай алтлаг  шар , зураасны өнгө харногоон , металл гялбаатай , заримдаа солонгорсон бүрхүүлтэй, Хатуулаг-3.5-4 ба Нягт -4.2 .

Төрөл: талнахит –халькопиритийн куб сингонитой модификаци .

Хувирал : Халькопирит хувирахад малахит, азурит, ковеллин, халькозин , куприт Cu2O  зэрэг хоёрдогч эрдсүүд үүснэ .

Таних шинж : Өнгө , зураасны өнгө , солонгорсон бүрхүүл,

Гарал үүсэл : Магмын: пирротин-пендландиттай ассоциаци үүсгэнэ. Скарнд:Андрадит , магнетит,  шеелит, пирротин хамт  үүснэ.

Гидротермал: Пирит –пирротин –Pb, Zn , Cu-н сульфидуудтай хамт.

Экзоген: Тунамал чулуулагт, исэлдлийн бүсэд халькопиритийг задрахад аранжин зэс , ковеллин, халькозин,куприт, малахит , хризоколла үүснэ.

 Борнит : Cu₅FeS₄ (Cu-63.3% , Fe-11.2% , 25.5%  ), 228⁰С-ээс бага температурт тетрагонал сингонитой, 228⁰С-ээс их температурт  куб сингонитой . Борнит ихэвчлэн псевдокуб талст , мөхлөгт агрегат , хааяа дөрвөн өнцөгт хэлбэртэй Кристал, мөн  Cu-Fe-S системийн хатуу уусмал үүсгэдэг. Өнгө нь псевдохромат, голдуу хар бараан гадаргуу дээр тод алга эрээн өнгөртэй ,хагарлын гадаргуу дээр зэсэн улаан , боронзон хүрэн, зураасны өнгө нь сааралдуу хар, хуваагдалгүй , Хатуулаг-3 , Нягт -5-5.2,

Таних шинж:псевдохромат өнгө , гадаргуу дээрх өнгө , борнит азотын хүчилд HNO₃ уусаж цэнхэрдүү өнгийн уусмал үүсгэнэ.

Хувирал : Борнит амархан исэлдэж ковеллин , халькозин үүсгэнэ.

Гарал үүсэл : Гидротермал: кварцын судал ба скарнд халькопирит , галенит, сфалериттай хамт үүссэн анхдагч борнит.

Экзоген: Зэсийн хүдэржилт цементлэгдэхэд хоёрдогч борнит үүснэ.

 Дисульфидууд

 Пирит нь куб сингонтой пирит , ромбо сингонитой марказит гэсэн хоёр полиморф модификаци үүсгэнэ .  Симметрийн  төрөл 3L24L³₆3PC  .  Химийн найрлаганд Fe-46.6%  S-53.4% эзлэхээс гадна хольц байдлаар Co, Ni ,Cu, Mn, As, Sb  заримдаа Au,  Ag ордог . Байгаль дээр агрегатын байдлаар байхдаа голдуу цацраг байдалтай , шигтгээ байдалтай байна .Талст байдлаар    нилээд  элбэг тохиолддог .

Хүдрийг шатаасны дараах үлдэгдлийг будаг үйлдвэрлэхэд хэрэглэнэ .

Овоолгын уусгалтын шинж  чанар, бактерийн оролцоо

Хүдэр хэдий чинээ өндөр температур, даралтанд үүснэ төдий чинээ их хэмжээний энерги өөртөө шингээж, буцааж задлахад төдий хэмжээний энерги, ойролцоо термодинамикийн орчин шаардана.

Зэсийн хүдрийн хувьд :
- Зэсийн исэлдсэн хүдрийг ердийн температур, даралтанд
овоолго – далангийн уусгалтаар.
- Хоёрдогч баяжилтын бүсийн хүдрийг исэлдсэн хүдрээс арай өндөр даралтанд.
- Анхдагч хүдрийг эрс өндөр температур даралтанд өөрөөр хэлбэл автоклавт шүлтгүйжүүлэх боломжтой гэж тогтоосон.
Зэс порфирын болон зэс – молибдений ордууд газрын гадаргаас 1 – 5 километрийн гүнд 2000-3000 бар даралтанд 200-6000С-д нилээд олон шаттай явагддаг гидротермаль процессын үр дүнд үүсдэг. Иймд энэ хүдрийг ашиглахдаа богино хугацаанд шүлтгүйжүүлэх үед тодорхой хэмжээний энерги, термодинамикын нөхцөл шаардана.
Эрдэсүүдийн термодинамик тогтворжилт болон тэдгээрийн урвалжтай харилцан үйлчлэлцэх урвалын термодинамик шинж чанараар шүлтгүйжүүлэх процесс нь тодорхойлогддог.
Сульфидын ордын хувьд ордыг хучсан чулуулаг, өгөршилтөөр угаагдаж зайлуулагдан хүдрийн бие газрын гадарга дээр ил гарсан нөхцөлд түүнд экзоген процессын үр дүнд исэлдэлтийн болон хоёрдогч баяжилтын бүс үүснэ. Үүний үр дүнд исэлдэлтийн бүс нь газрын гадаргад ойрхон атмосферийн болон хөрсний усны нэвчих бүсэнд байрладаг, харин хоёрдогч баяжилтын бүс нь исэлдэлтийн бүсийн доор хөрсний усны төвшнөөс доош тогтонги усны бүс хүртлэх орон зайд байрлана. Исэлдэлтийн бүсийн хүдэрт ислийн эрдэсүүд чулуулагийн задгай ан цавуудад жижиглэн бөөгнөрөл үүсгэн хөгждөг. Иймээс уусгагч уусмал нь хүдрийн ан цав нүх сүвээр нэвчиж, ислийн эрдэс ямар нэг уусмалд шилждэг.
Хоёрдогч сульфидын хүдэр, хөрсний усны төвшнөөс доош битүү системд нилээд давчуу нөхцөлд ангижрах орчинд үүсдэг. Хоёрдогч сульфидууд голдуу зэс болон төмрийн анхдагч сульфидууд болон чулуулаг үүсгэгч өнгөт эрдэсүүдийн мөхлөгийг түрж нарийн ширхэгтэй шигтгээ хэлбэрээр хөгждөг. Хоёрдогч сульфидуудын эрдэсүүдийн уусгалтын хурд, исэлдэлтийн бүсийн эрдэсүүдийг бодвол нилээд бага байдаг.
Хоёрдогч сульфидын эрдэсүүдийн уусалтыг нэмэгдүүлэхийн тулд дараах нөхцөл бүрдэх шаардлагатай. Үүнд :
- Уусгагч уусмал 1000 мм хүртэл диаметртэй янз бүрийн мөхлөгүүдийг нэвчиж хоёрдогч сульфидуудын мөхлөг бүрт хүрэх шаардлагатай.
- Сульфидын мөхлөг нь гадаргаасаа эхлэн дараах урвалаар исэлдэх шаардлагатай Ме2+S2++2O2=Me2+{S6+ O8-}2-
- Хүдрийг богино хугацаанд албадан уусгаж байгаа нөхцөлд түүнийг бутлаж ашиглана. Харин хүдрийг бутлахгүй бол хүдэр нь уусгагч уусмалын харьцангуй удаан хугацааны үйлчлэлээр өөрөө бутарч жижиглэгдэх процессоор хангаддаг.
- Агааржуулалтыг сайн хийснээр сульфидын исэлдэх процесс хангагдана.
- сульфидын исэлдэх бас нэг боломж нь бактерийн үйлчлэл юм.
Уусгалт явуулж байгаа хүдрийн даралт, температур болон бусад хүчин зүйлсээс хамааран зэсийн хүдэр, баяжмал дахь эрдэсүүдийн уусах хурд өөр өөр байхаас гадна зарим эрдэсийн химийн урвал өөр механизмаар явагддаг. Овоолго далангийн уусгалтын явцад хүдэрт агуулагдаж байгаа зэсийн эрдэсүүдийн уусалт дараах урвалуудаар явагдана.

1. Малахит         Cu₂CO₃(OH)₂ + 4H⁺ = 4Cu²⁺ + CO₂ + 3H₂O
2. Атакамит       Cu₂Cl(OH)₃ +  4H⁺ = 2Cu²⁺ + Cl^- + 3H₂O
3. Антрелит       Cu₂SO₄(OH)₄ + 4H⁺ = 3Cu²⁺ + SO^2-₄ + 4H₂O
4. Брошантит     Cu₄SO₄(OH)₆ + 6H⁺ = 4Cu²⁺ + SO^2-₄ + 6H₂O
5. Хризоколла    CuSiO₃2H₂O + 2H⁺ = Cu²⁺ + SiO₂ + n(H₂O)+(3-n)H₂O n=1,2,3
6. Тенорит          CuO + 2H⁺ = Cu²⁺ + H₂O
7. Куприт           а. Cu₂O + 2Fe³⁺ + 2H⁺ = 2Cu³⁺ + 2Fe²⁺ + H₂O

                              б. Cu₂O + 4H⁺ + 0.5O₂ = 2Cu³⁺ + H₂O

8. Лимонит          Fe₂O₃ 3H₂O + 6H⁺ =2Fe³ + 6H₂O

9. Халькозин        а. Cu₂S + 2Fe³⁺ = Cu²⁺ + 2Fe²⁺ + CuS

                              б. Cu₂S + 4Fe³⁺ = 2Cu²⁺ + 4Fe²⁺ + S⁰

                              в. Cu₂S + 8Fe³⁺ + 3O₂ + 2H₂O = 4Cu²⁺ + 8Fe²⁺ + H₂SO₄

10. Бронит            а. Cu₅FeS₄ + 4Fe³⁺ = 2Cu²⁺ + 4Fe²⁺ + 2CuS + CuFeS₂

                              б. Cu₅FeS₄ + 8Fe³⁺ = 4Cu²⁺ + 8Fe²⁺ + 2S⁰ + CuFeS₂ 

                              в.Cu₅FeS₄+8Fe³⁺+3О₂+2H₂O=4Cu²⁺+8Fe²⁺+CuFeS₂+2H₂SO₄

                              г. Cu₅S + 12Fe³⁺ = 5Cu²⁺ + 13Fe²⁺ + 4S⁰

                              д.Cu₅FeS₄+12Fe³⁺+6О₂+4H₂O=5Cu²⁺+4Fe²⁺+2H₂SO₄

11. Ковеллин       а. CuS + 2Fe³⁺ = Cu²⁺ + 2Fe²⁺ + S⁰

                              б. CuS +12Fe³⁺+3О₂+2H₂O=Cu²⁺+4Fe²⁺+2H₂SO₄

12. Халькопирит   а. CuFeS₂ + 4Fe³⁺ + Cu²⁺ + 5Fe²⁺ + 2S⁰

                                 б. CuFeS₂ +4Fe³⁺+3О₂+2H₂O=Cu²⁺+5Fe²⁺+2H₂SO₄

13. Энаргит          а. Cu₃AsS₄+11Fe³⁺+4H₂O=3Cu²⁺+11Fe³⁺+H₃AsO₄+5H⁺+4S⁰

                  б.Cu₃AsS₄+11Fe³⁺+4H₂O+6O₂=3Cu²⁺+11Fe³⁺+H₃AsO₄+5H⁺+H₂SO₄

Байгаль дээр зэсийн ислийн ихэнх эрдэсүүд хүхрийн хүчилд хялбар уусаж харин куприт, дан зэс уусахдаа хүчилтөрөгч шаарддаг бол хорёдогч сульфидын эрдэсүүд хүхрийн хүчлийн уусмалд халькозин нь ковеллиныг дамжин 2 шаттай урвалаар үүсдэг тул шүлтгүйжүүлэлтийн үед эхлээд халькозин задарч ковеллинд шилжиж, дараа нь  ковелин задрах дараалал явагдана. 

            Cu₂S + H₂SO₄ + 0.5O₂ = CuSO₄ + CuS+ H₂O    (1)

Сульфидын хүдрийг шүлтгүйжүүлэхэд хүхрийн хүчил зарцуулагдахаас гадна H₂SO₄ ба Fe³⁺-н сульфат үүсдэг бөгөөд шинээр үүсч байгаа эдгээр урвалжуудын үйлчлэлээр халькозин ба ковелиний шүлтгүйрэл эрчимждэг.

            2Cu₂S + Fe₂(SO₄)₃ = CuSO₄ + CuS + 2FeSO₄ + S⁰  (2)

            Cu S + Fe₂(SO₄)₃ =  CuSO₄ + 2FeSO₄ + S⁰   (3)

            CuS + 2O₂ = CuSO₄   (4)

            2FeSO₄ + H₂SO₄ + 0.5O₂ = Fe₂(SO₄)₃ + H₂O   (5)

            S⁰ + H₂O + 1.5O₂ = H₂SO₄   (6)

Энэ урвалуудаас харвал халькозин нь хоёр үе шаттай уусдаг. Нэгдүгээр шатны урвал нь 1 ба 2-р урвалын үйлчлэлээр маш түргэн явагддаг. Хоёрдугаар шатны урвал нь  3 ба 4-р урвалын үйлчлэлээр аажим хурдтай явагддаг. Уусмалд Fe³⁺ ба S-ийн концентраци өсөхөд CuS-ийн уусац өсдөг.

                                                        Физик химийн үндэс

Зэсийн нэгдлүүдийг уусах буюу задлах үед хүчилтөрөгч, Fe³⁺, H⁺  ионы нөлөөгөөр эрдсийн бүрэлдэхүүнд байсан зэс Cu²⁺ үүсгэн уусмалд шилжинэ. Эрдсүүдийн уусалтын үе дэх химийн урвал явагдах зүй тогтлыг термодинамикийн үүднээс доорх байдлаар тайлбарлаж болно. Үүнд:

- Энгийн нөхцөлд зэсийн сульфид эрдсүүдийг уусгах хамгийн тохиромжтой урвалж нь хүчиллэг орчин дах 3 валенттай төмөр бөгөөд дараах урвалуудаар явагдана.

Cu₂S+Fe₂(SO₄)₃=CuSO₄+2FeSO₄+CuS                 (1)

                                                ∆G⁰₂₉₈=32.06кЖ\моль    Е_а=41,8кЖ\моль

CuS+Fe₂(SO₄)₃= CuSO₄+2FeSO₄+S⁰                                (2)

                                                ∆G⁰₂₉₈=50,87кЖ\моль    Е_а=83,6кЖ\моль

CuFeS₂+4 Fe₂(SO₄)₃= CuSO₄+3FeSO₄+2S⁰           (3)

                                                ∆G⁰₂₉₈=109,44кЖ\моль    Е_а=71 кЖ\моль