Ашигт малтмалын орд гэж юу вэ?

Ашигт Малтмалын тухай ерөнхий ойлголт

Ашигт Малтмал - гэдэг нь геологийн урт удаан хугацааны явцад геологийн төрөл бүрийн үйл ажиллагаануудын үр дүнд үүсч бий болсон өнөөгийн хүн төрөлхтөний хэрэгцээнд ашиглаж болох эрдэс чулуулагийн хуримтлалыг хэлнэ.
Ашигт Малтмалын орд – гэдэг нь хүн төрөлхтөний хэрэгцээнд тухайн нийгэм эдийн засгинй нөхцөлд аж үйлдвэрийн аргаар авч ашиглахуйц хуримтлал бүхий дэлхийн царцдасын нэгэн хэсгийг хэлнэ.
Түүхэн хуудас

Хүн төрөлхтөний амьдралд хөгжилд ашигт малтмал нягт холбоотой явагдаж ирсэн. Хүн төрөлхтөн ашигт малтмал түүнийг амьжиргаандаа хэрэглэх талаар эртнээс сонирхож ирсэн бөгөөд тэдгээрийн хэрэглээ хүний хөгжилтэй уялдан өөрийн гэсэн онцлогтой явагдаж ирсэн.

 

 

Чулуун зэвсэгийн үед хүн төрөлхтөн ирмэгтэй чулууг хутга мэс болгон ашиглах гэх мэтээр чулууг өдөр тутмын өөрсдийн амьжиргааны хэрэглүүр болгон хэрэглэж ирсэн. Эртний хүмүүсийн булшнаас чулуун багаж хэрэгсэл ихээр илэрч байдаг нь үүний нэгэн гэрч юм. Палеолит болон мезолитийн үед зөвхөн чулуулагийн хэлтэрхийг амьжиргаандаа хэрэглэж байсан бол неолитийн үед анхдагч сав суулга хийх гэх мэтээр чулууг өөрсдийн хэрэглээнд дөхөм болгож засч хэрэглэж эхэлсэн байдаг. Мөн хүн төрөлхтөний хэрэглэж ирсэн хамгийн анхны метал бол алт ню. Түүний тод хурц шар өнгө, өнгөө алддаггүй чанар зэрэг нь түүнийг гоё л чимэглэл улмаар арилжааны хэрэгцээнд хэрэглэх эх үүсвэр болсон алтыг МЭӨ 12 мянган жилийн өмнөөс хэрэглэж ирсэн гэж үздэг.
Хүрэл зэвсэгийн үед хүн төрөлхтөн зэс, цагаан тугалга, хар тугалга, төмөр зэрэг металлуудыг ашиглаж хөнгөн хайлш гаргаж авсанаар эдгээр металуудыг аж амьдралдаа өргөнөөр хэрэглэх болсон байна.

Төмөр зэвсэгийн үе эхэлсэнээр төрөл бүрийн метал тэдний хайлшийг хүн төрөлхтөний өдөр тутмын хэрэглээгээр зогсохгүй төрөл бүрийн зорилгоор өргөн хэрэглэгдэж ирсэн байна.

 

Мөн нефтьийг хүрэл зэвсэгийн үеэс хэрэглэж ирсэн байна. Сүүлд нүүрсийг дулаан гаргах зорилготойгоор хүн төрөлхтөн хэрэглэж ирсэн.
 

                                               Ашигт Малтмалын ангилал

Ашигт малтмалыг дотор нь физик шинж чанараар нь хатуу, шингэн, хийн гэсэн 3 төрөлд ангилна.

Хий: шатдаг хий байгалийн хий неон аргон г.м.

Шингэн: нефть, газрын доорх ус г.м.

Хатуу: Ихэнх ашигт малтмалууд энэ төрөлд хамаарагдна: дан элементүүд эсвэл түүний нэгдэлүүд (алт, зэс, төмөр),талст (алмаз, болор), эрдэс (давс, тальк, бал чулуу) ба чулуу (боржин, гантиг, шавар).

 
Хэрэглээний онцлогоос нь хамаарч метал, метал бус, шатах ашигт малтмал гэж 3 төрөлд ялгадаг

Метал Ашигт Малтмалд аранжин метал, хар метал, өнгөт метал, ховор метал, цацраг идэвхит метал болон газрын ховор шороон металлууд хамрагдна.

Метал Бус Ашигт Малтмалд химийн үйлдвэрийн түүхий эд болох төрөл бүрийн давс, гипс, барит, хүхэр, фосфорит, апатит, галд тэсвэртэй материалын түүхий эд, цахилгаан техникийн түүхий эд, оптикийн түүхий эд, дулаан болон дуу тусгаарлах материал үйлдвэрлэхэд хэрэглэдэг эрдэс, чулуулаг, хүчил, шүлтэнд тэсвэртэй ашигт малтмалууд, барилгын материал, гоёл чимэглэл, техникийн чулуу гэх мэт хамрагдна

. 

Шатах Ашигт Малтмалд нефть, нүүрс, шатдаг занар, хүлэр, хий зэрэг хамрагдна.

Геологийн ямар нөхцөлд ямар үйл ажиллагаатай холбоотой үүссэн бэ гэдэгээс хамаарч магмын, гидротермаль, хил заагийн метасоматит, метаморф, тунамал, өгөршилийн гэх мэтээр ангилна. Эдгээр гарал үүслийн төрлүүдийн талаар бид энэхүү Ашигт Малтмалын Үндэс хичээлээр авч үзэх болно.